ZATRZYMANIE
Zatrzymanie jest środkiem przymusu, stosowanym przez funkcjonariuszy policji i inne uprawnione służby. Zatrzymanie może trwać maksymalnie 72 godziny.
Zgodnie z art. 244 k.p.k., zatrzymanie może nastąpić w sytuacji, gdy:
istnieje uzasadnione przypuszczenie, że zatrzymany popełnił przestępstwo,
zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa,
nie można ustalić tożsamości zatrzymanego,
istnieją przesłanki do przeprowadzenie postępowania w trybie przyśpieszonym.
W momencie uzyskania informacji o zatrzymaniu osoby bliskiej, powinno się niezwłocznie porozumieć się telefonicznie z komendą policji, celem ustalenia czy osoba ta w istocie została zatrzymana. Funkcjonariusze policji mają obowiązek podzielenia się podstawowymi informacjami, takimi jak:
czy ta konkretna osoba została zatrzymana,
gdzie przebywa w związku z zatrzymaniem.
Dodatkowo, powinno się próbować ustalić dlaczego doszło do zatrzymania, jak również czy wiadomy jest termin zwolnienia zatrzymanego. Niestety, bardzo często zdarza się, że policjanci nie chcą dzielić się takimi wiadomościami.
W czasie gdy dana osoba jest zatrzymana, nie ma możliwości kontaktu z nią. Zatrzymany powinien natomiast zostać poinformowany o swoich prawach i możliwości żądania powiadomienia wskazanej osoby o swojej sytuacji. Należy pamiętać, że podczas trwania zatrzymania tylko adwokat posiada realną możliwość bezpośredniego kontaktu z zatrzymanym.
Częstym zjawiskiem, towarzyszącym zatrzymaniu, jest namawianie przez policjantów osoby zatrzymanej do przyznania się, a także złożenia wniosku o skazanie bez rozprawy, jako sposobu na szybkie zwolnienie. Na poparcie swojej propozycji policjanci przedstawiają położenie zatrzymanego oraz fakt popełnienia przez niego danego czynu jako sprawę oczywistą, na podstawie zebranych dowodów. Nie można tolerować takich działań. W takiej sytuacji zatrzymany jest pod wielką presją, która nie służy podejmowaniu tak ważnych decyzji. Przedmiotowy wniosek można zawsze złożyć później, w toku postępowania przygotowawczego, uprzednio zapoznając się z aktami sprawy oraz analizując całą sytuacje.
Natomiast w sytuacji gdy dana osoba w takich warunkach przedmiotowy wniosek złożyła, należy wskazać, że zawsze możliwe jest cofnięcie wniosku o skazanie bez rozprawy. Niemniej jednak, przed podejmowaniem jakichkolwiek pochopnych decyzji zawsze warto skonsultować swoje położenie z adwokatem. Każda sytuacja jest inna i wymaga indywidualnego podejścia.
Osoba, która została zatrzymana, ma prawo wnieść do sądu zażalenie na zatrzymanie. Takie działanie może być szczególnie uzasadnione w przypadku gdy funkcjonariusze policji w trakcie dokonywania zatrzymania użyli siły fizycznej, powodując obrażenia u zatrzymywanego lub niszcząc jego mienie. W przypadku niesłusznego zatrzymania dodatkowo pojawia się możliwość dochodzenia odpowiedniego zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, jak również odszkodowania.
Po przeprowadzeniu wszelkich czynności wobec zatrzymanego jest on zwalniany, natomiast łączny czas zatrzymania nie może przekroczyć 72 godzin. Praktyka uczy, iż w przypadku zatrzymania, które trwa dłużej niż dobę, należy się spodziewać, że funkcjonariusze policji lub prokurator planują wystąpić z wnioskiem o areszt. W takim przypadku dobrym posunięciem jest skonsultowanie sytuacji bliskiej nam osoby z profesjonalnym obrońcą, który gotów jest interweniować w przypadku każdego naruszenia prawa osoby zatrzymanej.
Należy wskazać, iż zatrzymanie nie powinno być traktowane tak samo jak skazanie. Informacje dotyczące zatrzymania są wprowadzane do sytemu policji i mogą być wykorzystywane w przyszłości w przypadku wystąpienia podobnych przestępstw celem wykrycia potencjalnych sprawców. Natomiast osoba zatrzymana nie jest w żaden sposób traktowana jako osoba karana, lub też ,,notowana”.
TYMCZASOWE ARESZTOWANIE (ARESZT)
Tymczasowe aresztowanie, potocznie zwane aresztem, jest izolacyjnym środkiem zapobiegawczym, stosowanym wobec podejrzanych i oskarżonych przez sądy, którego głównym celem jest zagwarantowanie prawidłowego postępowania karnego. Tymczasowe aresztowanie stosuje się zawsze na z góry oznaczony czas.
Aby można było zastosować wobec kogokolwiek areszt, policja lub też prokurator, w zależności od tego który organ prowadzi czynności, powinny uprzednio wystąpić z odpowiednim wnioskiem do sądu. Wynika z tego, że bez udziału sądu nie jest możliwe dokonanie tymczasowego aresztowania. Należy pamiętać, że areszt, co do zasady, jest środkiem ostatecznym, do którego stosowania dochodzi w przypadku, gdy żadne inne środki, zapewniające prawidłowy przebieg postępowania, nie będą wystarczające. Niestety, długoletnia praktyka sądów wskazuje na to, że w sposób nagminny stosuje się tymczasowe aresztowanie nawet w przypadkach, gdy inne środki (np. dozór policji) w pełni wystarczyłyby dla zapewnienia prawidłowego przebiegu postępowania.
WIDZENIE Z TYMCZASOWO ARESZTOWANYM
W przypadku, gdy dochodzi do aresztowania bliskiej nam osoby, należy zwrócić uwagę na zasadniczy problem – wielką trudnością staje się możliwość kontaktowania się z osobą aresztowaną. Tylko obrońca tej osoby – adwokat, dysponuje nieograniczoną możliwością swobodnego kontaktu z aresztowanym. Natomiast zarówno rodzina, jak również osoby bliskie, przy okazji każdej próby spotkania się z aresztowanym, są zmuszone uzyskać zgodę na widzenie, która udzielana jest przez prokuratora prowadzącego daną sprawę lub też, jeśli sprawa trafiła już do sądu, zgodę odpowiedniego sądu. Tak więc za każdym razem gdy chcemy uzyskać zgodę na widzenie, konieczne będzie złożenie odpowiedniego wniosku w biurze podawczym organu prowadzącego. Co do zasady pozwolenia takie nie są wydawane od ręki, z czym wiąże się konieczność oczekiwania, wynosząca nieraz kilka dni roboczych. Aby na pewno zaopatrzyć się w odpowiedni wniosek i zaoszczędzić czas na pisaniu go odręcznie, warto jest wejść na stronę internetową właściwego sądu/prokuratury. Poniżej zamieszczamy 2 wzory wniosku o wyrażenie zgody na widzenie, odpowiednio dla sądu oraz prokuratury.
KIEDY STOSUJE SIĘ TYMCZASOWE ARESZTOWANIE?
Tymczasowe aresztowanie, co do zasady, stosowane jest zawsze wtedy gdy zebrane na dotychczasowym etapie postępowania dowody wskazują na to, że określona osoba, z dużą dozą prawdopodobieństwa, popełniła określone przestępstwo. Tak więc określenie, czy w danej sprawie powinno się zastosować areszt jest kwestią uznaniowa, a decyzja w tym zakresie należy do sądu. Również należy zauważyć, że aresztowanie jest stosowane, na co wskazują przepisy, tylko i wyłącznie w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. Wyjątkiem od tej zasady jest zastosowanie aresztu w celu zapobiegnięcia popełnienia przez aresztowanego kolejnego ciężkiego przestępstwa. Dlatego też zawsze gdy dochodzi do zastosowania środka zabezpieczającego w postaci tymczasowego aresztowania powinno się szukać pomocy u adwokatem. Trzeba bowiem pamiętać, że obok opisanych wcześniej wymogów dla stosowania aresztu, jego stosowanie powinno, co do zasady, zapobiegać realnym obawom ucieczki, ukrywania, czy też matactwa. Tak więc przy stosowaniu aresztu powinno się wykazać w sposób jasny, że dana osoba może próbować wpływać na tok postępowania w taki czy też inny sposób i tylko stosowanie aresztu może powstrzymać ją od takich działań. Dodatkowo, tymczasowe aresztowanie może być stosowane wobec osoby, która nie ma stałego miejsca pobytu w Polsce, a jej przyszłe odszukanie może być problematyczne. Areszt stosuje się także wobec osób, którym zarzuca się dokonanie zbrodni i najcięższych rodzajowo przestępstw, z czym wiąże się groźba surowej kary. W końcu, do stosowania tymczasowego aresztowania może dochodzić wobec podejrzanych, czy też oskarżonych o popełnienie ciężkiego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, a także bezpieczeństwu powszechnemu. Nasze doświadczenie pozwala wskazać, że w wielu sytuacjach, w których doszło do zastosowania aresztu, specjalistyczna wiedza z zakresu prawa oraz postępowania karnego, jak również poparta przepisami prawa argumentacja, pozwala bardzo często na dokonanie zmiany tego środka na środek nieizolacyjny, jak np. dozór policji czy też poręczenie majątkowe.
W 2014 roku łączna wysokość kwot zasądzonych od Skarbu Państwa prawomocnymi orzeczeniami sądu z tytułu odszkodowania za niesłuszne skazanie i niesłuszne tymczasowe aresztowanie, a także zatrzymanie wyniosła 40.237.262 złotych. (źródło: PG-P1K SPRAWOZDANIE z działalności powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w sprawach karnych za rok 2014)
Zawsze przy zastosowaniu przez sąd aresztu możliwe jest wniesienie zażalenia na to postanowienie od daty jego. Zażalenie takie trzeba koniecznie wnieść w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia postanowienia o tymczasowym aresztowaniu, lub też, jeżeli ustawa tak stanowi, 7 dni od daty doręczenia tego postanowienia aresztowanemu. Wieloletnie doświadczenie wskazuje, że dosyć częstą praktyką polskich sądów jest bezkrytyczne stosowanie wniosków o areszt, wnoszonych przez prokuratora bądź policję, mimo braku realnych podstaw. Zawsze powinno dojść do kompletnego sprawdzenia podstaw jego zastosowania i możliwości wykorzystania środków nieizolacyjnych w konkretnej sprawie. Niestety, nagminnym zjawiskiem jest stosowanie bez opamiętania aresztu nawet w najbardziej błahych sprawach. Należy jednak wskazać, iż prawidłowe sporządzenie zażalenia, zawierającego dokładne wskazanie uchybień organu, jest konieczne, aby zażalenie takie faktycznie odniosło oczekiwany skutek. Dlatego też dobrym pomysłem jest skorzystanie z pomocy profesjonalisty.
CZAS TRWANIA TYMCZASOWEGO ARESZTOWANIA
Co do zasady tymczasowe aresztowanie może być zastosowane wobec danej osoby na czas trzech miesięcy. Należy jednak wskazać, że Kodeks postępowania karnego daje możliwość przedłużania stosowania aresztu praktycznie bez ograniczeń. Teoretyczne ramy czasowe zostały określone w art. 250 – 251, 257 – 259 k.p.k. Według danych Europejskiego Trybunału Praw Człowieka Polska znajduje się w czołówce państw, w których nagminnie dochodzi do nieprawidłowości w zakresie stosowania kar pozbawienia wolności oraz tymczasowego aresztowania. Wiele z tych spraw, związanych szczególnie z opieszałym działaniem sądów, jest rozpatrywanych przez Trybunał.